Bài Côn Thái Sơn

Côn có ba hạng (chiều dài của côn đo theo người sử dụng):

Đản côn – côn ngắn đo từ đất cao đến vai
Trung bình – không dài, không ngắn, từ đất cao đến cuối chân mày và có tên là Tề mi côn
Trường côn – côn dài hơn tề mi côn hai gang tay hoặc cao khỏi đầu 2 gang tay

Côn, hay còn gọi là gậy, thân tròn hai đầu bằng nhau, miễn sao tay nắm vừa, tiện nghi là được, chiều dài như đã định ở trên, trọng lượng của côn tùy theo người dùng, nếu có sức lực thì dùng côn nặng hơn, miễn sao khi sử dụng được linh hoạt.

Cách cầm côn cho Thái sơn côn (loại tề mi côn)

Côn được nắm làm ba đoạn nên được gọi là côn tam phân hay côn phân ba.

Đoạn 1 từ chuôi côn (đốc côn) đến chỗ bàn tay trái nắm là khoảng 1.5–2 gang tay (phần này cũng để che chắn đỡ gạt).

Đoạn 2 từ nắm tay trái tới nắm tay phải phần này hơi rộng hơn bề ngang thân mình (nếu để hai tay thõng xuống tự nhiên khi cầm côn).

Đoạn 3 phần còn lại từ nắm tay phải đến cuối đầu côn cũng là phần dài nhất và ngắn hơn phần giữa và phần đốc côn cộng lại.

Cách thâu-phóng côn

Bàn tay trái hoặc tay phải nắm chặt phần đốc côn, bàn tay kia nắm lỏng thân côn để khi đưa côn lên, hạ xuống, hoặc quạt qua trái, qua phải, côn linh động chạy tới, chạy lui trong lòng bàn tay, hai cánh tay không được đem ra xa khỏi hông, hoặc cùi chỏ đưa lên cao để trống hông. Vì thế Sư Trưởng nói: “Phép đánh côn hai cánh tay phải kẹp sát hai bên hông để che chở cho hông.” Tuy nói kẹp sát nhưng không có nghĩa là kẹp chặt cứng, miễn sao cho động tác uyển chuyển linh động mà hông không quá hở (trống) địch sẽ đâm vào hông.

Cách đổi đầu côn

Bàn tay trái nắm chặt đốc côn kéo về bên trái, trong lúc bàn tay phải suốt ra (không để trống hông) cách đầu côn phải không quá 2 gang tay (đốc côn được đổi từ tay trái qua tay phải). Bây giờ bàn tay phải nắm chặt đốc côn, bàn tay trái nới lỏng thân côn, đầu côn trái được phóng ra khi tay phải đẩy côn mạnh qua trái cùng lúc hai cánh tay khép về hai bên hông. Đổi đầu côn qua trái, làm ngược lại.

Lưu ý: Muốn nắm đốc côn không quá 2 gang tay, lấy băng keo quấn vào đốc côn để làm mức đo, tập lâu ngày sẽ quen.

Vài điều không nên sử dụng trong phép đánh côn:

Tuyệt đối không nên đỡ côn “bằng ngang” vì khi địch thủ đập xuống quá mạnh, côn của ta có thể bị gãy, côn của địch và côn của chính mình làm mình bị thương.
Không nên cầm côn với các ngón tay bao quanh thân côn để đỡ vì khi địch thủ đập, ta đỡ, địch sẽ quét côn trên thân côn của ta để làm tổn thương các ngón tay.
Không nên cầm côn theo cách để côn nằm trên hai hổ khẩu, tức côn nằm giữa ngón tay cái và ngón trỏ, vì theo cách này mặc dù địch không làm phương hại đến các ngón tay (vì các ngón tay nằm xuôi theo côn ở mặt dưới thân côn) nhưng nếu địch đập quá mạnh, chính côn của mình làm tổn thương đến hai huyệt Hợp Cốc, bàn tay sẽ không còn sử dụng được.

Cách cầm côn để đỡ

Địch thủ đập từ trên xuống:

Hai bàn tay ốp lại như cái máng, thân côn nằm trong lòng máng, các ngón tay xuôi theo mặt dưới của thân côn, mặt trên trống, nâng côn lên khỏi đầu đỡ, nếu địch có quét côn, các ngón tay cũng vô hại.
Đỡ khỏi đầu với thân côn nằm xiên 45 độ, với góc độ xiên của côn khi côn địch chạm vào, trọng lực sẽ bị hóa giải một phần lớn vì côn địch bị trượt đi.

Địch thủ đánh bật từ dưới lên:

Cũng dùng phương pháp “cái máng” kẹp côn vào đó, đằn côn xuống đỡ (côn cũng nằm xiên) theo thân mình, bây giờ các ngón tay nằm bên trên, mặt dưới trống, địch cũng không thể gây thương tích cho các ngón tay.

Lưu ý: Khi nghiêng người về đằn côn xuống đỡ, thân mình úp xuống (tức phần bụng–ngực hướng xuống mặt đất), cùi chỏ của phần cầm đốc côn phải nâng lên cao để che kín màng tang và cổ. Côn nằm song song và xiên với thân mình từ đầu đến chân, mắt nhìn về hướng đỡ (bàn chân).

Cách loan côn (che chở toàn thân)

Loan côn như bình thường, nhưng nếu muốn bước chân phải tới thì côn bắt buộc phải loan bên chân phải và đi trước chân phải để che đỡ cho chân, hoặc muốn bước chân trái tới trước thì côn phải loan bên trái và đi trước chân trái.

Cách loan côn đỡ mặt sau lưng (dùng trong lúc giao đấu)
Khi loan côn bên trái, cánh tay trái cập bên hông trái, bàn tay phải cầm côn đem qua hông trái và nằm ngoài cánh tay trái, như thế thì đầu côn sẽ đi thẳng về phía sau và sát vai trái, như thế cũng chưa đủ để đầu côn qua khỏi phần giữa lưng, vậy thì vai phải bắt buộc phải xoay qua trái (tức xoay vai hơn ¼ qua trái), đầu côn bây giờ sẽ qua khỏi chính giữa lưng để che đỡ mặt sau. Làm ngược lại áp dụng cho bên phải.

Sư Trưởng nói:

“Sử dụng binh khí hãy dùng binh khí che đỡ cho toàn thân.”

Bài thiệu Thái Sơn Côn của Võ sư Trương Thế Lưu năm 1969 cấp bởi Sư trưởng Trương Thanh Đăng.

Những điều cần lưu ý trong bài Thái sơn côn

Khi Bái tổ, cánh tay trái thẳng xuống nắm lấy thân côn, co chỏ trái lên ngang và phía trước vai trái, bàn tay phải từ bên phải đem ngang qua trước ngực nắm lấy thân côn ngay trên nắm tay trái bây giờ bàn tay phải nắm chặt thân côn, bàn tay trái suốt xuống phần đốc côn, từ nắm tay trái tới cuối thân côn không quá 2 gang tay (1.5–2 gang tay). Tay phải đằn thân côn thẳng tay xuống nằm bằng ngang trước hạ đẳng. Co chỏ phải đem côn lên, nắm tay phải nằm ngang và phía trước vai phải. Thân côn nằm xéo từ dưới hông trái qua đến vai phải (giống như lính cầm súng diễn hành), không cầm côn hẳn về một phía trái hoặc phải.

Hồi đầu trực chỉ liên tam thích: Đánh đòn này, khi quay đầu về mặt tiền, đâm liên tục ba nhát không chần chừ.

Đồng tân thuận thế phá vân biên: Đòn này dùng để đánh cọp. Sau khi đâm liền ba nhát (liên tam thích), ta chĩa thẳng đầu côn vào mặt đối phương để giữ khoảng cách giữa mình và cọp. Hai bên đang gờm nhau, bất thần mình phóng lui về, cọp cũng không chậm trễ phóng liền theo, lập tức ta quạt đòn chí tử Đồng tân thuận thế; khi nó trúng đòn, ta liền đánh tiếp ngọn phá vân biên, ngọn kết liễu. Nói tóm lại ngọn Đồng tân thuận thế phá vân biên phải đánh nhanh và mạnh, không chần chừ chậm trễ.

Tài liệu từ trang Blog của VS Trương Thế Lưu.

Võ đường Sa Long Cương Los Angeles.